Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo

Proszę państwa o zastanowienie się, czy niżej wymienione objawy (obserwowane najczęściej wśród dzieci z zespołem ADHD) stanowią również problem w państwa domu. Jeśli znajdują państwo dużo podobnych objawów u swoich dzieci, zachęcam państwa do lektury książki „ Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci” autorstwa T. Wolańczyka, A. Kołakowskiego i M. Skotnickiej. Książka ta pomoże lepiej zrozumieć słabe i mocne strony waszego dziecka.

• Stale wierci się na krześle
• Macha rękami i nogami
• Raczej biega niż chodzi
• Ma kłopoty z pójściem spać
• Ma kłopoty z zaśnięciem
• Ma koszmary lub lęki nocne
• Jest bardzo gadatliwe
• Łatwo i często się denerwuje
• Biega po całym domu
• Psoci w szkole lub domu
• Dokucza innym dzieciom
• Nieumyślnie psuje różne rzeczy
• Ulega częstym urazom i wypadkom
• Na krotko się koncentruje
• Łatwo się rozprasza
• źle zapamiętuje szczegóły
• Jest mniej poważne od rówieśników
• Często gubi lub zapomina rzeczy
• Nie znosi zmian
• Wtrąca się do rozmowy dorosłych
• Nie czeka na swoją kolej
• Trudno przewidzieć co robi
• Łatwo się zniechęca
• Łatwo się denerwuje
• Chce natychmiastowej pochwały
• Wydaje się, że nie słucha
• Nie kończy czynności
• Ma kłopoty z przestrzeganiem zasad

JAK POSTĘPOWAĆ Z DZIECKIEM NADPOBUDLIWYM PSYCHORUCHOWO

(Wskazówki i rady dla rodziców do pracy z dzieckiem nadpobudliwym w domu.)

• Dziecko nadpobudliwe psychoruchowo powinno mieć zapewnioną w domu atmosferę spokoju i akceptacji.
  
  
• Należy być konsekwentnym w ustalaniu reguł, obowiązków i karceniu.
  
  
• Osoba dorosła powinna umieć kontrolować swoje emocje w kontakcie z dzieckiem nadpobudliwym. Nie wolno reagować wybuchowo i gwałtownie.
  
  
• Dziecku należy stwarzać poczucie bezpieczeństwa, dać mu do zrozumienia, że jest kochane, ale równocześnie być wobec niego konsekwentnym i wymagającym.
  
  
• Wymagania wobec dziecka powinny być jasne i klarowne, aby znało swoje obowiązki i wiedziało jak powinno się zachować w danej sytuacji.
  
  
• Obowiązki domowe powinny być dostosowane do jego możliwości. Przejawy chaosu eliminuje się, a dobre wykonanie zadania chwali się, docenia się trud włożony w pracę , nawet gdy efektem jest dzieło mało dokładne.
  
  
• Dzienny rozkład zajęć dziecka powinien być uporządkowany. Jasno i wyraźnie powinien określać godzinę wstawania, posiłków, oglądania telewizji, uczenia się itp.
  
  
• Należy ograniczyć czas oglądania telewizji, a przede wszystkim wyeliminować programy o treści agresywnej z dużym ładunkiem emocji i szybką akcją.
  
  
• Dziecku powinno się wyznaczyć osobny pokój lub część pokoju, jako jego własny teren i miejsce do nauki, przed którym znajduje się czysta ściana bez dodatkowych elementów czy dekoracji.
  
  
• Podczas odrabiania przez dziecko lekcji należy wyeliminować wszystkie dodatkowe bodźce, które mogą go rozproszyć, np. wyłącza się radio, chowa zbędne przedmioty z biurka.
  
  
• Opiekunowie powinni odnosić się do dziecka z wyrozumiałością i cierpliwością, ponieważ jego zachowanie nie wynika ze złości, ale z nieumiejętności kontrolowania swego zachowania.
  
  
• Osoby opiekujące się dzieckiem nadpobudliwym powinny nauczyć się odczytywać jego sygnały ostrzegawcze poprzedzające wybuch - aby uniknąć wybuchu należy spokojnie interweniować przez odwrócenie uwagi lub spokojne omówienie konfliktu.
  
  
• W sytuacji konfliktowej nie należy zostawiać dziecka zbyt długo w napięciu emocjonalnym, np. odsyłać go do swojego pokoju, odraczać karę do przyjścia rodzica. Rozwiązanie konfliktu powinno nastąpić zaraz po jego zaistnieniu.
  
  
• Opiekunowie powinni codziennie poświęcać trochę czasu na rozmowę i wspólną zabawę z dzieckiem.
  
  
• Proponowane zabawy w chwilach wolnych to: lepienie, wycinanie, malowanie, układanie klocków.
  
  
• Liczbę dzieci biorących udział w zabawie należy ograniczyć do jednego lub dwóch ze względu na duże rozproszenie i pobudliwość.
  
  
• Dom jest najlepszym miejscem do zabawy, ponieważ można w nim najlepiej obserwować dziecko i interweniować w każdej chwili.

ĆWICZENIA DLA DZIECI NADPOBUDLIWYCH

Zadaniem tych ćwiczeń jest spowodowanie m.in. wzrostu koncentracji uwagi, poprawa w zakresie poprawności ortograficznej oraz graficznej strony pisma, umiejętność poprawnego wysławiania się, polepszenie pamięci, percepcji dźwięków, precyzji ruchów, orientacji przestrzennej. Skuteczność tej metody jest gwarantowana pod warunkiem dość częstego stosowania.

• Aktywna ręka - ćwiczenia można wykonywać samodzielnie lub w parach, polega na tym, że napinamy mięśnie, ale nie wykonujemy ruchu; jedna ręka uniesiona do góry, druga podtrzymuje ją na wysokości ramienia - napinamy mięśnie ręki wyprostowanej w kierunku : do głowy, na zewnątrz, do tyłu, do przodu, ćwiczenie wykonujemy symetrycznie.
  
  
  
• Rysowanie oburącz - na papierze wyznaczamy oś pionową umiejscowioną na wprost naszego nosa i obiema rękami rysujemy jednocześnie symetryczne rysunki po obu stronach osi, ćwiczenie to wykonujemy przez kilka minut.
  
  
  
• Alfabetyczne ósemki - w kształt leniwej ósemki (znak nieskończoności) wpisujemy kolejno małe litery alfabetu zachowując kierunek ósemki czyli w lewo w górę - to ćwiczenie można robić z dziećmi, które znają litery, a więc najlepiej z uczniami od klasy II - wtedy kiedy dzieci mają utrwaloną znajomość liter.
  
  
  
• Kapturek myśliciela - zgiętym palcem wskazującym i kciukiem masujemy ucho od góry do dołu; ćwiczenie kończymy pociągnięciem ucha do góry, do tyłu, do dołu.
  
  
  
• Ładowanie baterii - siadamy w siadzie skrzyżnym, ręce oparte na kolanach, wypuszczając powietrze jednocześnie wyginamy kręgosłup w koci grzbiet. Nabierając powietrza powoli wyprostowujemy kręgosłup i odginamy go do tyłu, ćwiczenie powtarzamy kilkakrotnie.

Najczęściej stosowane terapie dla dzieci nadpobudliwych psychoruchowo to:

• Terapie wspomagające rozwój osobowości dziecka, porządkujące jego stosunek do siebie i innych.
  Zaliczamy do nich:
  -  terapię zw. "holding" polegającą na trzymaniu dziecka w ścisłym kontakcie cielesnym po to, aby umożliwić mu otwarte wyrażenie agresji;
  -  terapię rodzinną poprawiającą komunikację w rodzinie i system jej funkcjonowania;
  -  terapię zachowania uczącą kontroli nad sobą i wytrwałości.
  
  
• Terapie kierujące aktywnością ruchową dziecka i poprawiające jego zdolność skupienia uwagi i koncentracji.
  Zaliczamy do nich m. in.:
  -  muzykoterapię;
  -  relaksację;
  -  arteterapię;
  -  terapię przez ruch (metoda V. Sherborne, Kinezjologia Edukacyjna P. Dennisona)
  -  terapię integracji sensorycznej.
  
  
• Terapie lekowe.
  Zaliczamy do nich:
  -  farmakologię;
  -  terapię homeopatyczną.

JAK POSTĘPOWAĆ Z DZIECKIEM NADPODUDLIWYM PSYCHORUCHOWO (wskazania do pracy w szkole)

• W pracy z dzieckiem nadpobudliwym psychoruchowo należy zachować spokój i rozsądek. Nie można pozwolić, aby niepokój i nadruchliwość dziecka udzielały się dorosłym.
  
  
• Dziecko powinno siedzieć blisko nauczyciela, w pierwszej ławce z dala od okna.
  
  
• Nadmiernej aktywności dziecka nie należy hamować, ale ją pozytywnie ukierunkowywać, poprzez poproszenie go, np. o starcie tablicy, przyniesienie pomocy naukowych, zamknięcie sali lub wykonanie innej pożytecznej czynności, która umożliwi częściowe rozładowanie jego napięcia.
  
  
• Nowe lub trudne zadania najpierw należy zademonstrować wykonując czynności z krótkimi, jasnymi, łagodnymi komentarzami do czasu, aż dziecko się nauczy. Oddziaływać na dziecko należy powoli, bez pośpiechu, głosem nieco stłumionym jakby w zwolnionym tempie, nie krzykiem.
  
  
• Czas trwania zadania należy dostosować do możliwości skupienia się dziecka (5 minut dla dziecka nadpobudliwego psychoruchowo to bardzo długi czas!). Lepiej niech dziecko wykonuje częściej krótkie czynności od początku do końca, niż w ciągu dłuższego czasu zacznie wiele a nie skończy żadnej.
  
  
• Należy zwracać uwagę na staranne wykonywanie prac oraz ich ukończenie a także utrzymywanie zainteresowania na zadaniu poprzez częste jego zmiany. Należy wracać do pracy rozpoczętej i niedokończonej.
  
  
• Dziecku powinno się stopniowo wydłużać czas zadania i nasilać stopień trudności.
  
  
• W zabawach, w których dziecko bierze udział powinny być jasno określone zasady oraz czas ukończenia. Nie można pozwolić na chaotyczny, niekontrolowany i bezładny ruch.
  
  
• Po zajęciach z wychowania fizycznego czy innych zajęciach ruchowych wymagających dużej aktywności należy zastosować ćwiczenia wyciszające, np. relaksację, arteterapię.
  
  
• Przy wykonywaniu danej czynności, np. pisaniu, rysowaniu należy usunąć ze stolika wszystkie zbędne przedmioty, a zostawić tylko to, co jest konieczne. Dziecko nadpobudliwe nie potrafi samo odgrodzić się od nadmiaru bodźców - wszystko je rozprasza!
  
  
• W czasie odpytywania dziecko powinno mieć więcej czasu na sformułowanie odpowiedzi. Pierwsza odpowiedź nie powinna być oceniana, gdyż na ogół jest pochopna i błędna.
  
  
• Dziecku należy powierzać jakąś odpowiedzialność, jednak zadanie nie powinno przekraczać jego możliwości.
  
  
• Dziecko należy nagradzać ilekroć uda mu się skończyć rozpoczętą czynność. Należy zauważać i uznawać wysiłek dziecka, nawet gdy efekt końcowy nie jest szczytem doskonałości.
  
  
• Dorosły powinien umieć rozpoznawać wszelkie pozytywne zachowania dziecka i na nie reagować.
  
  
• Dorosły powinien umieć oddzielać zachowanie, które mu się nie podoba od osoby dziecka. Można lubić dziecko, ale nie akceptować konkretnego zachowania.
  
  
• Jeżeli dziecko kłóci się z innymi lub jest agresywne - należy się wtrącić. W przeciwnym razie, gdy agresja lub złość odniesie skutek dziecko będzie miało tendencje do powtarzania tego zachowania. Agresji nie wolno karać agresją!
  
  
• Dorosły powinien unikać nieustannego negatywnego, podejścia, np. nie rób, nie.
  
  
• Praca z dzieckiem nadpobudliwym wymaga dużej cierpliwości, gdyż mimo pozornego pośpiechu wykonuje ono czynności znacznie wolniej ze względu na to, że jego ruchy są mało ekonomiczne i z reguły słabo skoordynowane.

Literatura polecana przez Polskie Towarzystwo ADHD

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej u dzieci" - Tomasz Wolańczyk, Magdalena Skotnicka, Artur Kołakowski, Agnieszka Pisula - informacje i wskazówki dla pedagogów i rodziców. Warszawa: Komitet Ochrony Praw Dziecka, 2001.

"Okiełznać chaos. ADHD w szkole. Poradnik dla nauczycieli i rodziców. Część I - przedszkole i szkoła podstawowa okiem nauczyciela" - adresowana do nauczycieli i rodziców dzieci nadpobudliwych. Zawiera ona wiele cennych i przydatnych informacji, pomagających w codziennej pracy i życiu z dziećmi z ADHD. To pierwsza w Polsce publikacja tego rodzaju, napisana przez nauczycieli - praktyków.

"Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci" - Tomasz Wolańczyk, Artur Kołakowski, Magdalena Skotnicka. Lublin: Biforium, 1999.
Prawie wszystko co chcielibyście wiedzieć, książka dla rodziców, nauczycieli i lekarzy.